The Passive Voice

**x_drama_queen_x** Çarş. Ara. 10, 2008 12:28 am

Gerçek iletişim durumlarında, paşa gönlümüz nasıl dilerse, ister etken ister edilgen cümlee kuramayız. Edilgen cümlelerin tercih edilmesini gerektiren, zorunlu kılan belli durumlar vardır.

İngilizce'de olağan S+V+O düzeni (subject + verb + object; özne - fiil - nesne: yani "aktif cümle" yapısı) yerine, edilgen cümle yoluyla anlatım gereği aşağıdaki durumlarda ortaya çıkar:

1 Olayın kimler tarafından gerçekleştirildiği bilinmemektedir. "Faili meçhul" dür. Bu durumda, esasen, etken cümle kurulamaz.

That shop was broken into last night; and a dozen mobile phones and many other valuable goods were stolen. (= Fail yada failler bilinmiyor)

Several people were assaulted and robbed in that district last night. (= Yukardaki gibi)

NOT: "Fail" bilinmiyor olsa da, belirsiz özneler kullanılarak etken çatıya işlerlik kazandırılabilir: Somebody broke into that shop last night... Yada, Thieves broke into that shop... gibi. Ama genelde, edilgen çatıda, dikkatimizi belirsiz özneler yerine, olaylar üzerine yoğunlaştırmayı tercih ederiz:

2 Çevremizdeki belli bir kişiyi suçlamaktan kaçınmak, yada belki kimliğini saklamak isteyebiliriz:

Listen to me, boys; I think this letter has been opened and read and then carefully sealed again! ("İçinizden biri yapmıştır" suçlamasından kaçınıyor, dolaylı olarak söylüyoruz...)

You were seen with a man yesterday afternoon. (= "Bırak şimdi kim görmüş, kim bana söylemiş... Önemli olan senin bir adamla görülmüş olman...")

3 Olayı gerçekleştirenler değil, olayın kendisi dikkat odağıdır: Kim tarafından olursa olsun, olayın niteliği değişmeyecektir:

Such toys must be made of plastic and only non-toxic and non-staining types of paint must be used for the top coat. (top coat = son kat boya)

The ingredients are poured into a cup and thoroughly stirred.

4 Bilimsel ve teknik metinlerde edilgen cümlelere sık rastlanmasının nedeni de yukardaki durumdur. Yazarın kendisini önplana çıkaracak şekilde, "I did this, I did that..." tarzında bir anlatım kullanması, okuyucuya / dinleyiciye bilimsel nesnellik adına itici gelir. İtiraf etmek gerekir ki, edilgen çatıda kurulan cümleler, anlatıma belli bir "nesnellik" nüansı katar.

The distance between the stars is measured in terms of light years.

The protein concentration required to saturate the solid phase was determined and the amount of bound protein was quantified by the micro-bicinchoninic acid protein assay.

5 Etken cümledeki nesne önplana çıkarılmak, vurgulanmak istenmekte, dolayısıyla da edilgen kuruluş tercih edilmektedir:

His death was mourned by the whole nation... His books are read by millions of people today...

6 "Agent", yani olayı gerçekleştiren kişi veya kişiler aşikardır; anılmalarına / zikredilmelerine gerek yoktur:

He was crowned the king.

The thieves were caught later that day. (The police caught the thieves...)

Office mail is now delivered twice a day.

7 Sözdizimsel (sentaktik) gerekçelerle, edilgen cümle kullanımı zorunlu hale gelebilir. Bu konuya Bölüm 12'de "dangling participles" başlığı altında değinilmişti. Aynı konu, İngilizce'nin Püf Noktaları kitabımızda da ayrıntıları ile yer almaktadır (Bölüm 10, Madde #069 -- sallantıda kalmış nitelemeler). Kısaca örneklersek:

YANLIŞ : While walking home late last night, a funny-looking man stopped me. (Çünkü burada, "Evine gitmekte olan tuhaf görünüşlü bir adam beni durdurdu", demiş oluruz)

BİR ÇÖZÜM YOLU : While walking home late last night, I was stopped by a funny-looking man. (Edilgen cümle kurarak, ifadeyi belirsizlikten kurtarırız.)

Tekrarlarsak, etken veya edilgen cümle tercihi keyfi değildir. Edilgen ifadelerin tercih edilmesini gerektiren, zorunlu kılan durumlar vardır.

Bununla birlikte, çağdaş üslupbilim (özellikle de Amerikan), olabilecek her yerde etken anlatım tercihini önermektedir. "Doğrudan, dolaysız ifade" günümüzde bir anlatım meziyeti sayılmaktadır... Ki, bu da benim gibi "biraz kitabî de olsa, klasik ve edebî dolambaçlı anlatımları" çekici bulan eski dünyalılar için az çok üzücü olmaktadır...

BAŞA DÖNÜŞ

EDİLGEN CÜMLE YAPISI

To Be + V3

Edilgen cümlede zamanı (tense) To Be fiili gösterir. Asıl fiil, geçişli (transitive) bir fiil olmak zorundadır ve her zaman " V3 " (past participle) biçiminde olacaktır. (Fiil çeşitleri ile ilgili olarak, aşağıda "Edilgen Cümlerin Çeşitli Özellikleri" bölümü Madde 1'e bknz.)

Özne, aktif tümcedeki "eski nesne" dir. Öte yandan, aktif cümledeki "eski özne" ise ancak belli durumlarda kullanılacak "by-öbeği" (= agent) kimliğini kazanır. Formülümüz şöyle:

ÖZNE
TO BE
ASIL FİİL
AGENT
TÜMLEYİCİ

"eski nesne"
tense gösterir
V3
varsa
varsa

This poem
was
composed
by an unknown

artist
in the 12th

century.

Aktif cümle şöyle olacaktı: "An unknown artist composed this poem in the 12th century."

NOT: Tümleyici öğeler, niteliklerine göre, cümlenin farklı bölümlerinde görev alabilirler:

In the 12th century, torture of war prisoners was routinely performed.

Aslında, edilgen bir cümlenin kuruluşu iki değişik yaklaşımla irdelenebilir:

Yaklaşım A Etken cümleden dönüşüm: Okullarda, kurslarda alışılagelmiş yaklaşım budur. Etken ve edilgen cümlelerin farklı yerlerde kullanılması gerektiği vurgulandığı sürece, geçerli bir yaklaşımdır. (Örnek verirken dikkatli olmak, gerçek iletişim ortamlarında görülme olasılığı taşımayan dönüşümlere yer vermemek gerekir.)

Yaklaşım B Etken (aktif) mastarlarla etken cümleler, edilgen (pasif) mastarlarla edilgen cümleler kurulur:

to see = görmek

to beat = yenmek

to love = sevmek
to be seen = görülmek

to be beaten = yenilmek

to be loved = sevilmek

BAŞA DÖNÜŞ

Demek ki yapılacak tek şey, To Be fiilini aşağıda göstereceğim 8 tense çerçevesinde çekerek cümlenizi kurmaktır.

Asıl fiil ise her zaman için, yukarda sağ sütunda görüldüğü gibi, = V3 biçiminde olacaktır. flower